TASARIMI İYİLEŞİTİRME

AZ kurucularının başarıları üç resmi eylemle onaylanmıştır: fabrika üç komisyon tarafından onaylanmıştır. Her birinin bir ayarlamadan geçtiği, herşeyin sıraya dizildiği, tam olarak ölçüldüğü ve ayna gibi bitişe parlatıldığı üç deney vardı. Komisyonlar böyle bir girişimin uygulanabilirliği konusundaki şüphelerine inatla sarılan, ve ta başından düşünceye sempatisi olan insanları kapsıyordu. Fabrikanın çalışmasını birçok ay denetlediler, herşeyi yakından incelediler, ölçtüler, hesapladılar. Ve sonunda hepsi “kararlılıkla evet!” dediler.

Bundan sonra bütün bu insanlardan içten teşekkürler geldi: hükümet otomatik fabrika yapımcılarına çalışmalarından dolayı, Birinci Derece, Stalin Ödülü verdi.

Bu mutlu haberler ENIMS personelini ilki daha yeni onaylananın daha da iyileştirilmesi olacak olan yeni bir proje üzerinde çalışırken buldu. Bu ikinci bir otomatik fabrikanın projesiydi.

Birincisi gibi, hem yeni otomobil makinelerine monte etmek ve hem yedek parça olarak kullanmak için 11 çeşit ve büyüklükte piston çıkarır. Ayrıca onlar da aynı alüminyum alaşımından yapılmışlardır. Ve verim oranı aynıdır -her on dakikada bir piston.

Sonuç olarak, ikinci AZ, halihazırda mükemmel özelliklerini birincisinin bir kopyası yapılmış olabilirdi. Ama ENIMS’in mühendisleri değişik bir yol aldılar -başarılarıyla yetinmeyen insanların yolu. Makinelerin kurulmasında birkaç değişiklik yapıldı. Onlarsız yeteri kadar iyi gözüken makinelerde iyileştirmeler yapıldı; ama bu değişikliklerden sonra daha da iyi hale geldiler.

Baş nakledici değiştirildi: daha uzun yapıldı. Şimdi naklediciye her defasında daha büyük sayıda külçeler yüklenebilirdi. İkinci AZ’de baş nakledicinin başlangıcında, külçeleri otomatik olarak naklediciye yükleyen bir kazan vardır.

Birinci otomatik fabrikada pistonu sertlik kontrolü için dizmeyi yapan mekanik bir aygıt kullanıldı. Bu aygıt hakkında herhangi bir şikayet olmadı. Ama, bir foto-elektrik hücresi kullanan daha iyi bir metot bulunmuştu. “Elektrik-göz” daha yüksek güvenilirliği garanti etmektedir.

AZ II’de sadece yeni detaylar değil, ama aynı zamanda yeni makineler ortaya çıktı: dökümhaneden sonra yerleştirilen kazan tamamen yeni bir tasarımdır. Artık bir kitaplığı andırmıyor. Daha çok yüz defa büyütülmüş bir sinema film kutusuna benzer.

Bu “ambar,” ki kazan yerine daha çok adaptör olarak anılır, eskisinden daha uygundur. Tasarımı bir köprü vinç tarafından kolayca kaldırılmasına izin verir: Bu döküm ve sertleştirme bölümü yıllık bakım için kapandığı zaman işe yarayacaktır. Dökümhane iki hafta boş duracaktır, ama pistonların verimi durdurulmayacaktır: her defa bir adaptör boşaltıldığında, vinç aracılığıyla önceden dökümlerle dolu bir yenisi ile değiştirilecektir.


Çizim tahtalarında doğuşunun en ilk günlerinden beri, AZ komünist toplumun gelecek işletmelerinin unsurlarını kendi içinde taşıyordu. Bu fabrikayı tasarlamada başarılması gereken dört temel görev vardı: ağır ve yorucu emeğin kaldırılması; yüksek verim oranı; tartışılmaz kalite, ve kesin hesaplamaya dayalı mantıklı ekonomi.

Bu görevlerden birincisinin nasıl gerçekleştirildiğini halihazırda gördük: AZ’de ağır fiziksel emek tamamen ortadan kaldırıldı. Yalnızca sanayisel işlemler değil, üretim kontrolü ve bozulmayı önleme de tamamen makineleştirildi. Tam hesaplama da otomatik olarak yapılıyor. Bütün fabrikanın minyatür bir diyagramı ile kontrol paneli, sadece her makinenin nasıl çalıştığını göstermez. Bütün süreç boyunca her işlemin sonuçlarını sürekli olarak hesaplayan kompüterlerle donatılmıştır. Herhangi bir anda dökümü yapılan piston sayısını, kalay-kaplanmış olanların sayısını, depolananların ve paketlenenlerin sayısını gösterirler.

İkinci görev de ayrıca gerçekleştirildi; AZ’nin verim oranı ölçüsüz normal girişimlerinkinden daha yüksektir.

S.S.C.B.’nin sosyalizmden komünizme aşamalı geçiş gittikçe daha da artan emek verimliliği temelinde gerçekleştiriliyor. Daha 1919’da V.İ. Lenin “Büyük Bir Başlangıç” adlı eserinde şuna işaret etmişti:

“Son tahlilde, yeni sosyal sistemin başarısı için başlıca ve en önemli şey emeğin verimliliğidir.”*

AZ yüksek emek verimliliği yanında mükemmel kalite sağlar.

AZ’de tüm ısı işlemleri elektrik enerjisinin mümkün olan en düşük masrafı ile yapılmaktadır. Dökümhane artığı otomatik olarak eritme fırınına geri gönderiliyor. AZ normal işletmelerden çok daha az alan kaplamaktadır. Emek (işgücü) gideri tamamen önemsizdir: bir montajcı, ortalama olarak, yüksek-kapasitede 5 makineye bakar, bundan dolayı, otomatik pistonun üretiminin toplam masrafı ülkede en iyi piston fabrikalarından birinden -Stalin Otomobil İşletmeleri’nden- daha düşüktür. Bu fabrikayla karşılaştırıldığında AZ tarafından yıllık gerçekleştirilen tasarruf yaklaşık olarak 2 milyon rubledir.


AZ’de, bu harika fabrikada, hedefleri mümkün olan en iyi çalışma şartlarını yaratmak olan tasarımcılara, özellikle bir saatlik yemek molası için önlemler almaları talimatı verildi.

Otomatik makineler için bir saatlik yemek molası? Bu bir şaka değil mi? Hayır. Sovyet otomatik fabrikasında yemek molası makine denetimi için planlanmadı. Bu, alet yenilemesi gibi, gece yapılır. Yemek molası makineler için değil, ama onlara bakan insanlar içindir. Makineler yemek molası istemez. İnsanlar ister.

Bu saat boyunca, insanlar lokantada öğle yemeklerini yerken, makineler çalışmazlar. Ustaları dinlenirken onlar beklerler. Yalnızca dökümhanedeki otomatik makineler kapatılmaz: bu atölyede işlemler dengeli tutulmak zorundadır, ve durmaksızın sürekli olarak devam ederler.

Tam otomatik işletmenin yaşamındaki bu küçük detay -yemek molası- sosyalist ulusal ekonominin makineleşmesi ve otomatikleştirilmesinin altını çizen, makinelerin insan için olduğu, ve insanların makine için olmadığı iyi ve sıcak düşüncesini gösterir. İşgücünü güvenilir ve kolay yapmak için diğer önlemlerle birlikte öğle vakti yemeği de, daha tasarım başlamadan önce hesaba katılmıştı. Bu önlemler fabrikanın çalışma hızını belirlemek için bir başlangıç noktası olarak alınmıştı.

Ve şimdi sonuç uyum halinde geliyor, harika fabrika mucize değil, ama S.S.C.B.’de son hedefi komünist bir toplumu inşa etmek olan Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin bütün politikasının mantıklı, planlanmış harika bir sonucudur.

  • V.İ. Lenin, “Büyük Bir Başlangıç,” s.32.-Çev.