Açıklayıcı Notlar
1 Bölüm başlıkları, 25 Ekim 1851 ile 22 Aralık 1852 arasında The New-York Daily Tribune’de (Karl Marx imzası ile –ç.) yayınlanmış yirmi makalelik diziden oluşan Almanya’da Devrim ve Karşı-Devrimin ilk İngilizce baskısından alındı. Bir kitap halindeki yayın Eleanor Marx tarafından hazırlanmış ve 1896da Londra’da (Karl Marx’ın yapıtı olarak –ç.) yayınlanmıştır. – 11.
2 Sözcüğü sözcüğüne: gavur ellerinde, yani yabancı ülkelerde. – 11.
3 Burada söz konusu olan, örneğin “Avrupa demokrasisi merkez komitesi”, ya da “Londra’daki Alman işleri komitesi” vb. gibi komiteler, Londra’da kurulan (ve devrimin bozguna uğraması ve Avrupa’da gericiliğin canlanmasından sonra, siyasal göçmenliğin merkezi durumuna gelen) çeşitli komitelerdir. Bu örgütlerin yönetimini ellerine alanlar, eski parlamento üyeleri, gazeteciler vb. gibi küçük-burjuva demokrasi temsilcileri oldu. Bunların halka yönelttikleri ve Marx’ın deyimine göre “halkın ezilen sınıflarının doğrudan doğruya dolandırılması girişiminin ta kendisi” olan çağrılar ve bildiriler, Marx ve Engels tarafından, sert bir eleştiriden geçirildiler. – 11.
4 Burada sözkonusu olan, İngiltere’de 17. yüzyıl ve Fransa’da da 18. yüzyıldaki burjuva devrimlerdir. – 12.
5 1848 devrimi, Paris’te 24 Şubatta, Viyana’da 13 Mart ve Berlin’de de 18 Martta başladı. – 12.
6 24 Şubat 1848 günü seçilen geçici Fransız hükümeti üyeleri. –13.
7 İngiliz sanayi ve teciminin rekabetine karşı savaşmak üzere, Napoléon I tarafından 1806 yılında düzenlenen boykot. Bu ablukaya Fransa’dan başka Prusya, Hollanda, Rusya, ispanya ve öteki ülkeler de katıldılar. Gene de İngiltere, kıta ablukası adı verilen bu girişimin üstesinden gelmesini bildi. – 14.
8 Yani Napoléon I’in kesin devrilişinden sonra. O zamana kadar Alman devletleri, Fransa’ya yıllar yılı büyük tazminatlar ödemek zorunda kaldılar. Ayrıca Batı ve Güney Almanya, siyasal bakımdan olduğu kadar, iktisadi bakımdan da Fransa’ya bağımlıydı. – 15.
9 1818’ten sonra, daha önce gümrük engellen ile birbirlerinden ayrılmış bulunan Alman devletleri, gümrük sorunu üzerinde gitgide artan bir sayıda, Prusya’nın yönetimi altında birleşmişlerdi. 1834’te Kuzey Almanya Zollverein’i (gümrük birliği) kuruldu. Avusturya buna katılmadı. Bu Zollverein iç özgür ticarete, böylece yabancı rekabete karşı korunmuş 30 milyon kişinin yaşadığı bir alan açtı. – 15.
10Almanya o sıralarda kendi bağımsızlıklarına sahip ve toprak bakımından birbirinden çok ayrı olan 36 krallık, prenslik ve özgür kentten oluşuyordu. – 15.
11 Prusya burjuvazisinin artan hoşnutsuzluğu, ilk kez olarak Prusya kralının ölümünden sonra 1840’ta patlak verdi. Oğlu, burjuvazinin tüm umutlarını kendisine bağladığı Friedrich Wilhelm IV. Napoléon’a karşı savaş sırasında Prusya kralı tarafından vaadedilen anayasayı ihsan etmeyi, tıpkı babası gibi reddetti. – 16.
12 Evlerinde çalışan ve kendilerine ham ve yarı mamul madde veren girişimciler tarafından dayanılmaz bir biçimde sömürülen Silezya dokumacılarının ayaklanması, 1844 yılında patlak verdi. Bu ayaklanma, askerî birlikler tarafından kanlı bir biçimde ezildi. Aynı yıl, Bohemya’nın bazı kentlerinde, bir basma basımcıları ayaklanması patlak verdi. – 18.
13 Fransız devriminin dolaylı etkisinin çok güçlü olduğu ve Napoléon I’in egemenliği sırasında Fransa tarafından ilhak edilmiş bulunan Renanya’da feodal ilişkiler 19. yüzyılın başlarında ortadan kaldırıldı; ve bu ülke gene Prusya’ya döndüğü zaman, 1815’te de yeniden kurulmadı. Buna karşılık, Prusya’da feodal rejim özünde 1848 devrimine kadar varlığını sürdürdü. – 18.
14 Der Deutsche Bund (Germen Konfederasyonu), Main-üstü-Frankfurt’ta toplanan birleşmiş Landtag ile birlikte, Napoléon I’in devrilmesinden sonra, 1815 Viyana kongresinde kuruldu. Aslında bu konfederasyon, Avusturya ve Prusya mutlakiyetçiliğinin elleri arasında bir siyasal gericilik silahı durumuna geldi. – 20.
15 Napoléon I’in düşüşünden sonra, 1814-1815 yıllarında Rus çarı Rusya, Avusturya ve Prusya arasında 1815’te kurulan gerici “Kutsal-Bağlaşma” içinde yönetici bir rol oynadı. Çarlığın, Almanya’nın bölünmüş kalmasında çıkarı vardı. – 20.
16 The New-York Daily Tribune, 28 Ekim 1851. – 21.
17 Viyana kongresi, Napoléon I’in yenilgiye uğramasından sonra, 1814’te Viyana’da toplandı. Büyük Avrupa devletlerinin bu kongresi, Avrupa haritasını gerici devletler (İngiltere, Rusya, Prusya vb.) yarar ve çıkarına ve Napoléon Fransası zararına, tamamen değiştirdi. – 21.
18 Saint-Simon ve öğretisi konusunda, Engels’in, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm adlı yapıtına bakınız. – 23.
19 Heine ve Boerne’nin etkisi altında, 1830’a doğru biçimlenen yazınsal akım. Bu topluluk sallantılı bir muhalefetten başka bir şey olmadığı halde, yapıtları gene de birleşik Landtag tarafından yasaklandı. – 23.
20 Sevgili Louis anlamına gelen bu sözcükler, asıl metinde Fransızca yazılmış, -ç. – 24.
21 Almanya’da yazınsal üretimi ile ülkede siyasal gericiliğin pekişmesine katkıda bulunan gerici hukuk okulu. “Kırbaç günü geçmiş, atadan kalma, tarihsel bir kırbaç olduğu anda, serf tarafından kırbaç altında, kopartılan her çığlığın isyancı bir çığlık olduğunu söyleyen okul.” (K. Marx, “Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisine Katkı” (Œvres philosophiques, c. I, s. 86, Costes, Paris 1927.) – 25.
22 Légitimiste, birinin hükümdar olması için, onun hükümdar soyundan gelmesi gerekliliğini savunan kimse. -ç. – 25.
23 Almanya’nın 1831-1840 arasında yayımlanan, en etkili tutucu gazetesi. – 25.
24 Güzel ülkü anlamına gelen bu sözcükler, asıl metinde beau idéal olarak Fransızca yazılmış, -ç. – 25.
25 Ren Gazetesi, 1842-43’te Köln’de yayımlanan Ren liberal burjuvalarının organı. Marx, bu gazetenin başlıca yazarlarından biriydi. Ekim 1842’de gazetenin başyazarlığına getirildi. Onun yönetimi altında gazete, devrimci demokratik bir nitelik kazandı. Gazete, 1843 başlarında, hükümet tarafından yasaklandı. – 26.
26 Prusya kralı, Napoléon I’e karşı savaş sırasında bu vaatlerde bulunmuştu. – 28.
27 Seehandlung, 1772 ayrıcalığı ile, denizaşırı tecim için kurulmuş bir şirketti. 1820’de işlevi temel olarak devlete sermaye sağlamak olan bir devlet kredi ve tecim kuruluşu durumuna dönüştürüldü. – 28.
28 The New-York Daily Tribune, 6 Kasım 1851. – 32.
29 Lindsey ve Priestley tarafından 1775’lerde İngiltere’de kurulan unitarien topluluklar, 19. yüzyılın başlarından başlayarak Amerika’da geliştiler. Bu topluluklar üyeleri, Tanrıdaki üç kişi (baba, oğul, kutsal ruh) dogmasını yadsırlar. – 35.
30 Feodalizmin gelişip serpilme çağında kurulan eski “Alman imparatorluğu”, biçimsel olarak 1806 yılına kadar yaşadı. Napoléon’un imparatorluğun büyük bir bölümünü eline geçirdiği ve yüzden çok Alman devletini ortadan kaldırdığı bu yıl, aynı zamanda “Kutsal Roma-Germen imparatorluğu” imparatoru da olan Avusturya imparatoru, artık impartorluğun yüce başkanı diye bir sanın var olmadığını açıkladı. – 35.
31 Burada söz konusu olan “en aşırı parti”, başlarında Marx olmak üzere komünistler ile demokratik partinin, özellikle Ren eyaletlerinde komünistlerin etkisi altında bulunan ilerici öğeleridir. – 36.
32 The New-York Daily Tribune, 7 Kasım 1851. – 38.
33 Eski rejim anlamına gelen bu iki sözcük, asıl metinde Fransızca yazılmış, -ç. – 40.
34 The New-York Daily Tribune, 12 Kasım 1851. – 45.
35 Aula, bir Alman üniversitesinin amfiteatrıdır. – 47.
36 Kuzey İtalya, o zaman Avusturya krallığının yapıcı bir parçasıydı. 1848 başlarında İtalyanların, yabancı egemenliğine karşı, bağımsızlık için, birleşik bir İtalya’nın kurulması için, bir ayaklanması patlak verdi. Ama Avusturya, 1848 Ağustosunda İtalyan kurtuluş hareketini ezme ve İtalya’daki egemenliğini yeniden kurma başarısını gösterdi, İtalya, bağımsızlık ve birliğini daha sonra (1859-1870) gerçekleştirebildi. – 48
37 The New-York Daily Tribune, 28 Kasım 1851. – 49.
38 Kamarilla (Camarilla), yurt yönetiminde perde arkasından etkili olan kimseler, -ç. – 51.
39 Burada söz konusu olan “aşırı parti”, 1848 Şubat barikat savaşları ve Haziran ayaklanmasına çok etkin bir biçimde katılmış bulunan proleter kulüplerdir. Bunların önderi, komünist devrimci Auguste Blanqui idi. – 53.
40 The New-York Daily Tribune, 27 Şubat 1852. – 55.
41 1848 Mayısında Mainz’da (Hessen-Darmstadt büyük dukalığı kenti), kent muhafızı ile düzenli ordu askerleri arasında bir çatışma oldu. Kent muhafızı silahsızlandırıldı, demokratik dernekler ve işçi birlikleri kapatıldı. Frankfurt meclisinde sollar, parlamentonun askerî kamarillanın cezalandırılmasını istemesini önerdiler. Gene de parlamento çoğunluğu, bu işe karışmayı kabul etmedi. – 57.
42 Malmoe bırakışması, Schleswig-Holstein Dukalıkları savaşında, Prusya ile Danimarka arasındaki çatışmalara resmen son veriyordu. – 60.
43 The New-York Daily Tribune, 5 Mart 1852. Marx ve Engels’in, 1848-1849 yılları için ulusal sorundaki siyasaları, her renkten oportünistler tarafından çoğu kez değişikliğe uğratılmıştır. Marx ve Engels, proleter siyasanın bütün öteki sorunları gibi ulusal sorunun çözümünü de sadece devrim çıkarları ve proletarya sınıf savaşımı açısından düşünüyorlardı.
“Öyle durumlar olabilir ki ezilen belirli bir ülkenin ulusal hareketi, proletarya hareketinin gelişmesinin çıkarlarına aykırı düşebilir. Böyle bir durumda desteğin hiç söz konusu olmadığı açıktır. Ulusların kaderlerini kendilerinin tayin etmeleri sorunu tecrit edilmiş, kendi kendine yeten bir sorun değildir; bütüne bağlı ve bütün içinde ele alınması gereken proletarya devrimi genel sorununun bir parçasıdır. 1840-1850 yıllarında Marx, Polonyalıların ve Macarların ulusal hareketini destekledi ama Çeklerin ve Güney Slavlarının ulusal hareketine karşıydı. Niçin? Çünkü o zaman Çekler ve Güney Slavları “gerici halklar”, Avrupa’da “Rus ileri hatları”, mutlakiyetin ileri karakolları idiler; oysa Polonyalılar ve Macarlar, mutlakiyete karşı savaşım veren “devrimci halklar” idiler, çünkü o zaman Çekleri ve Güney Slavlarını desteklemek demek, dolayısıyla Avrupa’da devrimci hareketin en tehlikeli düşmanı olan Çarlığı desteklemek demekti.” (Stalin, Leninizmin İlkeleri, Sol Yayınları, Ankara 1979, s. 72-73.) –61.
44 Hüssitler savaşları (15. yüzyılın ilk yarısı içinde, din devrimcisi Jean Huss öğretilileri tarafından yürütülen savaşlar), Marx ve Engels’in Neue Rheinische Zeitung’daki (13 Ocak 1849) sözlerine göre “Alman soyluluğu ve imparatorluk üstünlüğüne karşı, dinsel bayrak altında bir ulusal Çek Köylüler savaşı” idi. – 64.
45 The New-York Daily Tribune, 15 Mart 1852. – 66.
46 The New-York Daily Tribune, 18 Mart 1852. – 71.
47 10 Nisan 1848de çartistler, Londra’da bir miting düzenlendi. Aynı zamanda 5,5 milyon imzalı bir dilekçenin parlamentoya verilmesi için bir de gösteri öngörülmüştü. Gösteri yasaklandı ve Londra’da asker birlikleri toplandı. Bu koşullar içinde çartist kongre gösteriden vazgeçti ve parlamento protestoyu kabul etmedi. Çartist hareket, kesin olarak, 10 Nisanda kırıldı. – 71.
48 16 Nisanda, ulusal muhafız için subay seçimi ile bağlantı halinde, Champ-de-Mars’da bir işçi toplantısı oldu. Bu toplantıya, içinde demokratik ve sosyal bir cumhuriyetin istendiği bir dilekçeyi vermek üzere, Belediye dairesi önünde yapılan barışçı bir gösteri eşlik etti. Gösteri, silahlı ulusal muhafızlar tarafından dağıtıldı.
15 Mayısta, Paris işçilerinin kendiliğinden bir gösterisi oldu. Sefalete son verilmesi, Polonya’nın özgürlüğü uğruna devrimci bir savaş ilanı ve Kurucu meclisin dağıtılması için önlemler alınmasını istiyorlardı. Gösteri ulusal muhafız tarafından dağıtıldı ve önderlerinden birçoğu, başta Blanqui olmak üzere, tutuklandı. – 71.
49 İki-Sicilya (İki-Sicilya, Napoli ile Sicilya’yı kapsayan eski krallık, 1860’ta İtalya krallığına katıldı –ç.) kralı Ferdinand II, bir anayasa elde etmek için bir ayaklanmanın patlak verdiği Palermo kentinin korkunç bombardımanından sonra, kral Bomba takma adını kazandı. – 71.
50 İşçi anlamına gelen bu sözcük, asıl metinde Fransızca yazılmış, -ç. – 73.
51 The New-York Daily Tribune, 19 Mart 1852. – 76.
52 Basın yasası, bir gazete kurma hakkını elde etmek için, yüksek bir kefaret akçesi yatırılmasını gerektiriyordu. 23 Nisan Anayasası, işçilere oy hakkı tanımıyor, ikinci bir meclis kuruyor, devletlerin ülkesel temsilî kurumlarına dokunmuyor ve imparatora veto hakkı veriyordu. (Meclisler tarafından kabul edilen yasaları reddetme hakkı.) – 77.
53 Tüm burjuva askerî örgütlerinin en ilerisi, üniversite öğrencilerinden oluşan örgüt. – 77.
54 Çekirdeği Sardinya-Lombardiya ordusu tarafından oluşturulan devrimci İtalyan ordusu, mareşal Radetzky tarafından komuta edilen Avusturyalıları kuzeye doğru püskürtme başarısını göstermişti. – 77.
55 Radetzky zaferlerini ağustosta kazandı. Doblhoff hükümeti iktidara, 1848 Temmuz ortalarında geldi. – 78.
56 The New-York Daily Tribune, 9 Nisan 1852. – 83.
57 1851’de İngiltere’deki ajitasyonu sırasında, durmadan Macaristan’daki devrimci hareketin yasallık alanı üzerinde kaldığını, oysa kralın tersine, yasadışı bir biçimde davrandığını vurgulayarak, burjuva kamuoyunun sempati ve para kasalarını kazanmaya çalışan, Macar devriminin önderi Kossutha anıştırma. – 87.
58 Kossuth’un ajitasyonu en güçlü maddi ve manevi desteği, başta Cobden olmak üzere, free-traderlerden (tahıldan alınan gümrük vergilerinin kaldırılmasından yana olan liberal burjuvalar) görüyordu. – 87.
59 1849 Ağustosunda Görgey, Vilagos yakınlarında, Paskevitch’e kayıtsız şartsız teslim oldu ve ordusu da direnç göstermeden silahlarını düşmana bıraktı. – 87.
60 Macar devrim ordusu 1849 ilkyazında, birçok zaferlerden sonra, tüm Macar toprağını Avusturya ordusundan temizledi ve böylece Avusturya imparatorunu, Rus çarının ona uzun süreden beri sunduğu yardımına başvurmak zorunda bıraktı. – 88.
61 En iyi öğrencilerin en kötü öğrencilere yardım ettikleri, karşılıklı eğitimin büyük bir rol oynadığı okul. – 89.
62 Don Quichotte: düşsel düşmanlara karşı savaşan ve gerçek tehlikeleri görmeyen idealist, acayip zeka; İspanyol yazan Cervantes’in (16. yüzyıl) yergili romanının kahramanı. Sancho Pança: Don Quichotte’un seyisi. – 90.
63 Odyssée Homeros’a (MÖ 7.-8. yüzyıl) maledilen eski Yunan şiiri, en güzel kahramanlık destanlarından biri; kahramanı Odisseus’un (Ulysse) yolculuk ve maceralarını anlatır. – 90.
64 The New-York Daily Tribune, 17 Nisan 1852. – 92.
65 Meclis, çalışmalarına 22 Mayıs 1848’de başladı. – 92.
66 Camphausen kabinesi 20 Haziranda devrildi. Maliye bakanı Hansemann’ın gerçekte yönetici bir rol oynadığı Auerswald kabinesi, 1848 Eylülü ortalarında görevden alındı. 21 Eylülde kurulan yeni hükümetin başı, general Pfuel idi. – 93.
67 1630-1650 arası Avam Kamarasındaki muhalefet önderlerin den biri. Avam Kamarası tarafından kabul edilmemiş bulunan vergilerin ödenmesine karşı çıktı. Muhalefet önderlerini ve bu arada Hampden’i tutuklamak için birkaç yüz askerle birlikte Avam Kamarasına gelen Charles I, meclisin güçlü bir direnci ile karşılaştı. Parlamento haklarına karşı bu saldın, ülkede bir öfke fırtınası yarattı. Avam Kamarası ile Charles I arasındaki bozuşma, başında Cromwell’in bulunduğu cumhuriyetin kurulması ile sonuçlanan açık bir savaşın nedeni oldu. –94.
68 Kuzey Amerika’daki İngiltere kolonileri 1773 yılında, İngiliz hükümetinin emirlerini uygulamayı reddederek pasif direnme ile metropole karşı bağımsızlık hareketlerine başladılar. Bunun sonucu İngiltere ile bir savaş başladı ve 1783 yılında, Amerika Birleşik Devletleri bağımsızlığını kazandı. – 94.
69 The New-York Daily Tribune, 24 Nisan 1852. – 98.
70 Bugünkü Kramerjij. – 98.
71 Vandee-ilinin Fransız devrimi sırasında karşı-devrim ocağı olduğu bilinir. Köylülüğün en geri katmanlarına dayanan kralcılar, Vandee’de birçok kez devrimci hükümete karşı ayaklanmalar düzenlediler. – 100.
72 The New-York Daily Tribune, 27 Temmuz 1852. – 104.
73 Küçük tanrılar. – 105.
74 Çökme döneminde, Doğu Roma imparatorluğu (Bizans), Aşağı-İmparatorluk olarak adlandırılıyordu. – 106.
75 Ani sıçramalar anlamına gelen Soubresauts sözcüğü, asıl metinde Fransızca yazılmıştır, -ç. – 106.
76 Birleşmiş bir Almanya’nın kurulması hareketinde bu hareketin başına geçmeye hazır olduğunu ilan eden yarı-sarhoş kral, kentin sokaklarını at üzerinde dolaşmıştı. – 108.
77 The New-York Daily Tribune, 19 Ağustos 1852. – 109.
78 Eski Macaristan’ı kuzeyden güneye geçen ırmak. – 113.
79 Macaristan’ın, onu Avusturya’dan ayıran batı sınırı ırmağı. – 113.
80 The New-York Daily Tribune, 18 Eylül 1852. – 114.
81 Cesaret, cesaret, gene cesaret anlamına gelen bu sözcükler, asıl metinde Fransızca yazılmış. Engels’in, işçi sınıf savaşımının tüm deneyleri tarafından doğrulanmış bulunan bu sözleri, günümüze kadar tüm değerlerini korumuşlardır. Lenin ve Bolşevik Parti, Engels’in “kurarlarını proletaryanın daha sonraki savaşımlarının, özellikle 1905 Moskova Aralık ayaklanmasının deneyi ile de zenginleştirerek, 1917 Ekim savaşımının yönetiminde, en parlak bir biçimde gerçekleştirdiler. Lenin’in: “Marksizm ve Ayaklanma”, “Uzaktaki Birinin Öğütleri” ve 1917 yılının öteki makalelerine bakınız. – 117.
82 Marx ve Engels, Neue Rheinische Zeitung’un yasaklanmasından sonra bu kente gittikleri zaman, bütün bu taktik öğütleri Frankfurt sol kanat önderlerine verdiler. Hatta Engels, tam bir stratejik savaş planı hazırladı. – 117.
83 The New-York Daily Tribune, 2 Ekim 1852. – 119.
84 Soysuz, bayağı anlamına gelen mesquin sözcüğü, asıl metin de Fransızca kullanılmış, -ç. – 121.
85 Bu çatışma haziran sonunda oldu. Rastadt müstahkem kenti henüz devrimci öğelerin elinde bulunuyordu, ama 23 Temmuzda teslim oldu. – 123.
86 The New-York Daily Tribune, 23 Ekim 1852. – 125.
87 Frankfurt Ulusal Meclisi kürsüsü. – 126.
88 Hükümet darbesi anlamına gelen bu sözcükler, asıl metinde Fransızca yazılmış, -ç. – 130.
89 Birçok aramaya karşın, son paragrafta sözü edilen o “gelecek mektup”u bulamadım. Eğer bu mektup yazıldıysa, hiçbir zaman yayınlanmadı. (Éléanor Marx-Aveling’in notu.) – 130.
90 The New-York Daily Tribune, 22 Aralık 1852. – 131.
91 Burada, 1850’de birlikten (ligue) atılan Willich ve Schapper söz konusu ediliyor. – 133.
92 “Geçinmek için her çareye başvurmak zorunda kalmış kişiler” anlamına gelen chevaliers d’industrie deyimi, asıl metinde Fransızca yazılmış, -ç. – 134.
Adlar Dizini
A Auerswald Rudolf von (1795-1866). Liberal Prusya devlet adamı. Haziran-Eylül 1848 döneminde Konsey başkanı ve Dışişleri bakanı. –93.
B Bakunin Mişel (1814-1876). Rus devrimcisi, önce sol-hegelci, sonra anarşist, marksizmin amansız düşmanı; 1869’da Birinci Entemasyonal’e girdi. 1872’de bölücü çalışımı nedeniyle çıkarıldı. – 122.
Bassermann Friedrich-Daniel (1811-1855). Baden küçük-burjuva siyasetçisi, Frankfurt Meclisi üyesi. Reich hükümetinde içişleri bakanlığı müsteşarı. – 96.
Bern Joseph (1795-1850). Polonyalı general, 1830 Polonya ayaklanması önderlerinden biri, 1848 Viyana ve Macaristan devrimci savaşımlarına katıldı. – 84.
Blanc Louis (1811-1882). Fransız küçük-burjuva sosyalisti, 1848 gerici hükümet üyesi. –13.
Blum Robert (1807-1848). Alman demokrat ve gazetecisi. Frankfurt parlamentosundaki aşın-solun önderlerinden biri. Ekim hareketine katıldığı Viyana’da kurşuna dizildi. – 90.
Bonald Louis-Gabriel-Ambroise, (Vicomte de) (1754-1840). Katolik ve gerici Fransız yazarı, tarımsal hakka dayanan krallık şampiyonu. – 25.
Bonaparte Louis (1808-1873). 10 Aralık 1848de seçilen Fransız Cumhuriyeti başkanı, 2 Aralık 1852 hükümet darbesinden sonra Fransızların imparatoru.–130.
Brentario Lorenz (1831-1891). Avukat, küçük-burjuva politikacı, 1849’da Baden geçici hükümet başkanı. – 123.
C Camphausen Ludolf (1803-1890). Bankacı, liberal Prusya burjuvazisi önderi. Mart günlerinden sonra Prusya başbakanı. – 51, 64,93.
Cavaignac Eugène-Louis (1802-1857). Fransız generali. Haziran isyancılarına karşı bastırma hareketine komuta etti.– 73.
Charlemagne (742-814). Franklar kralı, 800den sonra Roma imparatoru. – 62.
Changarnier Nicolas (1793-1877). Fransız generali, 1848de ulusal muhafız ve Paris askerî bölge komutanı. – 64.
D Dahlmann Friedrich Christoph (1785-1860). Alman tarihçisi, liberal, Frankfurt Ulusal Meclisi üyesi. – 33.
Danton Georges (1791-1869). Polonyalı general. 1849’da devrimci Macar ordusuna komuta etti. 1860’dan sonra Paris’e sığındı. – 117.
Doblhoff-Dier Anton-Freiherr von (1800-1872), Avusturyalı memur. Mayıs-Ekim 1848 döneminde devlet şansölyesi; (başbakan). – 78.
E Eichhorn Johann Albert Friedrich (1779-1856). Prusya dcvlcl atlını, din işleri bakanı (1840-1 X-1X>. – 35.
Eisenmann Gottfried (1795-1867). Alman gazeteci, Frankfurt meclisi üyesi. – 22.
F Ferdinand II (Kral Bomba) (1810-1859). İki-Sicilya (Napoli ve Sicilya) kralı. – 71.
Fleury. Prusya polisi ajanı. – 135, 136, 137.
François I (1768-1835). 1792’den sonra Roma-Germen imparatoru, 1806’dan sonra Avusturya imparatoru. – 42, 44.
Friedrich Wilhelm IV (1795-1861). 1840’tan sonra Prusya kralı. – 24, 25, 26, 109.
G Gervinus Georg-Gottfried (1805-1871). Alman edebiyat tarihçisi, liberal, Frankfuıt meclisi üyesi. – 33.
Görgey Arthur (1818-1916). 1848-1849 devriminde en yeterli askerî önder. – 87.
Greif. Prusya polis komiseri. – 134, 135, 137.
H Hampden John (1595-1643). İngiliz siyaset adamı. Avam Kamarası üyesi. – 94.
Hansemann David-Justus (1794-1864). Renli liberal, Camphausen ve Auerswald hükümetlerinde maliye bakanı. – 51, 55,64,93.
Haynau Julius Jakob-Freiherr von (1786-1853). Avustuıya generali, Macaristan ve İtalya devrimci hareketini vahşice bastırdı. – 64.
Heine Heinrich (1797-1856). Ünlü Alman ozanı. – 69.
Hirsch Wilhelm. Prusya partisinin Londra’daki gizli ajanı. – 134, 135, 136, 137.
J Jean, Avusturya arşidükü (1782-1859). Frankfuıl meclisi tarafından 28 Temmuz 1848’de, imparatorluk naibi olarak atandı – 58, 59.
Jellachich Joseph (1801-1859). Hırvatistan valisi, Viyana’da 1848 devriminin bastırlmasında büyük bir rol oynadı. – 78, 79, 80, 85, 86.
Jordan Wilhelm (1819-1904). Alman yazarı. Franktım meclisi üyesi, sol kanada katıldı. – 22.
Joseph II (1741-1790). Avusturya (1765), sonra da Kutsal İmparatorluk (1780) imparatoru. – 43.
L Latour Theoder (Graf Baillet von) (1780-1848). Avusturya generali. Mart 1848’de savaş bakanı. – 79.
Ledru-Rollin Alexandre-Auguste (1807-1874). Fransız küçük-burjuva demokratı, geçici hükümet üyesi. – 13,64.
Louis XVI (1754-1793). 1774’ten sonra Fransa Kralı. – 24.
Louis-Philippe (1773-1850). Fransızların kralı (1830-1848). – 45.
M Maistre Joseph-Marie (Comte de) (1753-1821). Fransız filozof ve politika yazarı, katolik ve gerici. – 25.
Manteuffel Otto-Theodor-Freiherr von (1805*1882). Gerici Prusya devlet adamı. 1848’den sonra içişleri bakanı, 1850-1855 döneminde başbakan. – 93.
Marrast Armand (1801-1852). Fransız cumhuriyetçisi, politika yazarı, geçici hükümet üyesi. – 13.
Marx Karl (1818-1883). – 136.
Messenhauser Casar-Wenpel (1813-1848). Avusturyalı subay. Ekim ayaklanması sırasında ulusal muhafız ve Viyana komutanı. – 84.
Metternich Klemens-Lothar-Wengel [Duc de) (1773-1859). 1809-1 859 arasında Avusturya şansölyesi (başbakanı), Kutsal-Bağlaşma gerici siyasetinin babası. – 24, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 48, 50, 69, 76.
Mieroslawski Ludwig von (1814-1878). Polonyalı devrimci. 1830 Polonya ayaklanmasına katıldı. 1849’da devrimci Baden birlikleri başkomutanı. – 123.
Mosle Johann Ludwig (1794-1877). Oldenbourg’da subay ve devlet adamı, 1848-1849’da, Alman merkez hükümeti yanında tam yetkili temsilci. – 90.
N Napoléon I (1769-1821). – 14, 27, 35, 124.
P Palacky Franz (1798-1876). Çek tarihçisi, 19. yüzyıl ortalarına doğru Çek ulusal hareketi önderi. – 65.
Perczel Moritz (1811-1899). 1848-1849 Macar devrimi ordusu generali. – 80, 84, 86.
R Radetzky Johann-Joseph (Kont) (1766-1858). Avusturya mareşali, İtalya’daki Avusturya birlikleri komutanı.–70, 77, 78, 81.
Reuter Max. Prusyalı polis ajanı. – 134, 136.
Roemer Friedrich von (1794-1864). Wurtembergli liberal hukukçu, 1848’de, Wurtemberg adalet bakanı. – 22.
Roesler Gustav-Adolf (1818-1855). Lise öğretmeni, küçük-burjuva politika yazarı. Frankfurt meclisi üyesi. – 128,129.
Rothschild James (Baron de) (1792-1868). Louis-Philippe döneminde, büyük bir siyasal etki kazanan Paris Rothschild Bankası başkanı. – 28.
Rotteck Karl von (1812-1898). Badenli avukat, 1848-1849’da Baden demokrat parti önderi. – 22,33.
S Schwarzenberg Félix (Prince de) (1800-1852). Avusturya devlet adamı. Viyana ayaklanmasının yenilgisinden sonra başbakanı. – 48.
Schwarzer Ernst (1808-1860). Avusturyalı politika yazarı, Doblhoff kabinesinde bayındırlık bakanı. – 79.
Sigel Franz (1824-1902). Baden devrimci birliklerinin başkomutanı. – 123.
Stadion Franz-Seraph (Kont) (1806-1853). Avusturyalı memur, Schwarzenberg kabinesinde bakan.– 90.
Stieber Wilhelm (1818-1882). Prusya siyasal polis şefi. – 134, 135, 136, 137.
Stüve Johann-Karl-Bertram (1789-1872). Liberal. 1848’de Hannover’de bakan. –22. V Vogt Karl (1817-1895). Doğabilimci, küçük-burjuva demokrat, Frankfurt meclisi üyesi. Napoléon IIl’ün ajanı. – 118.
W Welcker Karl-Theodor (1790-1869). Badenli hukukçu ve politika yazarı. Frankfurt meclisi üyesi. – 22, 33, 90.
Windischgraetz Alfred zu (1787-1862). Avusturya mareşali, karşı-devrim önderlerinden biri. – 78, 80, 83, 84, 90.
Wolff Withelm (1809-1864). Komünistler Birliği üyesi, Neue Rheinische Zeitung yazarı. Marx ve Engels’in yakın dostu.-118, 127.
Wrangel Friedrich-Heinrich-Ernst (Comte de) (1784-1877). Prusya mareşali. – 93, 94.